Meram Yayınları 7. Sınıf Türkçe Öğretmen Kılavuz Kitabı İncelemesi

Tuğba DOLU - 102112043

Aslıhan KELEŞ - 102112049

GİRİŞ

Öğretmenlerin yeni programlara uyumunu sağlamada onlara yardımcı olması için hazırlanmış ders araç gereçlerinden birisi olan Öğretmen Kılavuz Kitabı,“İlgili öğretim programlarında yer alan hedef ve açıklamalar doğrultusunda ders kitabının daha etkili kullanımını sağlayacak çeşitli örnek, alıştırma; işlenen ünitelerle ilgili internet adresleri, okuma kaynakları ve diğer etkinlikleri kapsayan, öğretmenlerin yararlanması için hazırlanan basılı eser.” şeklinde tanımlanmaktadır(Milli Eğitim Bakanlığı, 2004: 267). İlk defa 2005-2006 eğitim öğretim yılından itibaren uygulanmaya başlanan yeni ilköğretim programları çerçevesinde, öğretmen kılavuz kitapları uygulamaya koyulmuştur. Yenilenen ilköğretim programı, öğretmenler için hazırlanmış kılavuz kitapların yanı sıra öğrenciler için de ders kitabı ve çalışma kitabını uygulamaya koymuştur. Bu kitaplardan ders kitabı ile öğrenci çalışma kitabı birbirini tamamlar nitelikte olup öğrencileri düşünmeye, ilişki kurmaya yöneltmektedir. Öğretmen Kılavuz Kitabı’nın ise öğretmenin el kitabı niteliğinde olması hedeflenmektedir.

Kılavuz kitapların içeriği hazırlanırken ders kitabı ve öğrenci çalışma kitaplarına bağlı kalınmakta, ders kitaplarında ve çalışma kitaplarında yer alan etkinliklere ve bilgilere kılavuz kitaplarda da yer verilmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği’nde Öğretmen Kılavuz Kitabı'nın hazırlanması şu şekilde açıklanmıştır:

Öğretim programlarının geliştirilmesinde benimsenen yapılandırmacı yaklaşım öğrenciyi, kendisine aktarılan bilgileri aynen kabul eden değil, yeni bilgileri önceki bilgi, beceri ve deneyimlerinden yararlanarak yorumlayabilen, sorgulayan, eleştiren, problemlere çözüm önerileri getirebilen ve bilgiyi zihninde yapılandırabilen kişi olarak görmektedir. Yapılandırmacı yaklaşıma göre düzenlenen eğitimin işlevsel olabilmesi için öğretmen kılavuz kitapları da bu yaklaşım doğrultusunda hazırlanmaktadır. Böylelikle öğretmenin bu yaklaşıma uygun ders işlemesi hedeflenmektedir.

Şimdi Meram Yayınları 7. Sınıf Türkçe Öğretmen Kılavuz Kitabı'nı incelemeye başlayalım. Kitabımız ilk olarak İçindekiler bölümüyle başlamaktadır.

Meram Yayınları 7.Sınıf Türkçe Öğretmen Kılavuz Kitabı içindekiler sayfasıyla başlamaktadır. İçindekiler bölümünde kitabın giriş kısımları ve metinlerin işlendiği sayfalar yer almaktadır. Metinlerden sonra kitabın sonundaki değerlendirme formları, internet adresleri, deyimler sözlüğü, kavramlar ve terimler sözlüğü, kaynakçanın yer aldığı sayfalar belirtilmiştir.

Kitabımızın tanıtım bölümünde ilk olarak giriş bölümü yer almaktadır.

Giriş bölümünde Türkçe Dersi Öğretim Programı’ndan ve kılavuz kitabın içeriğinden bahsedilmektedir.

Organizasyon şemasında, temada işlenen metinlerin görselleri, adları, türleri, yazar ve şairleri, metinlerin işlenişi için ayrılan süreler, temanın işlendiği tarihlere denk gelen belirli gün ve haftalar, temada yer alan proje görevi, temada yer alan performans görevleri yer almaktadır. Temaya hazırlık çalışmaları ile ilgili yönerge ve öğrencilere temada ele alınacak kavramları sezdirmek amacıyla düzenlenen etkinlikler de bir sonraki sayfadadır.

Okuma ve dinleme metinlerinin işlendiği sayfalarda, metnin işleniş süreci ve yönergeler, sınıf - okul içi etkinlik anlamına gelen logo, okul dışı etkinlik anlamına gelen logo, tema adı, metnin adı, metnin türü, yazar / şair, metnin işlenişi için önerilen süre ve metnin işlenişinde kullanılacak materyallerin belirtildiği bölüm bulmaktadır.

Etkinlik örneği sayfasında sınıf - okul içi etkinliği gösteren logo, etkinliğin adı, etkinlikle ilgili beceriler, kazanımlar, öğrenme alanı ve materyaller, etkinlik sürecinin açıklama ve yönergeleri, her temada temaya veya metne bağlı etkinlikler ve metin işlenişlerinde bu etkinliklere gönderme bulunmaktadır.

Burada öğretmene form örnekleri gösterilmekte, bunları kitabın sonunda bulabileceği belirtilmektedir.

Kitabımızda bir de yönerge bulunmaktadır. Yönergede öğretmene, temaya hazırlık çalışmaları, metinlerin işlenişi, alternatif etkinlikler, ölçme ve değerlendirme, belirli günler ve haftalar, serbest okuma çalışmalarıyla ilgili bilgilendirme ve yönlendirmede bulunulmaktadır.

Öğretmen tarafından öğrenciye ödev verilecek proje ve performans görevlerinin ne olduğu, sürecin nasıl yürütüleceği ve değerlendirmelerinde kullanılacak dereceli puanlama anahtarları kılavuz kitapta yer almaktadır. Bu öğretmenin ödev sürecini sağlıklı yürütmesi açısından olumlu bir durumdur.

Proje ve performans görevlerinin ardından öğrenci ürün dosyasının ne olduğu, amacı, içeriği, dosya hazırlanırken öğrencinin rolü, öğretmenin rolü ve dosyanın değerlendirilmesinde öğretmen tarafından kullanılacak dereceli puanlama anahtarı anlatılmaktadır. Ülkemiz eğitim sisteminde çok bilinmeyen ve önem verilmeyen öğrenci ürün dosyasının öğretmene tanıtılması, nasıl yapacağının açıklanması yararlı bir çalışma olmuştur.

Yöntem ve teknikler başlığında dinlemede katılımlı, katılımsız, eleştirel, kendini başkasının yerine koyarak, yaratıcı ve seçici dinleme olarak yedi dinleme yöntemine; konuşmada, ikna etme, eleştirel, katılımlı, tartışma, kendini başkasının yerine koyarak, güdümlü, kelime ve kavram havuzundan seçerek, hafızada tutma tekniğiyle, serbest, yaratıcı konuşma olarak on konuşma yöntemine; okumada, sesli, sessiz, göz atarak, özetleyerek, not alarak, işaretleyerek, tahmin ederek, soru sorarak, söz korosu, okuma tiyatrosu, metinlerle ilişkilendirme, ezberleme, tartışarak, eleştirel okuma olarak on dört okuma yöntemine; yazmada, not alma, özet çıkarma, boşluk doldurma, serbest yazma, kelime ve kavram havuzundan seçerek yazma, metin tamamlama, tahminde bulunma, bir metni kendi ifadeleriyle yeniden oluşturma, duyulardan hareketle yazma , grup olarak yazma, eleştirel yazma olarak on dört yazma yöntemi açıklanmış ve bu yöntemlerin uygulanışına yer verilmiştir. Bu konuda pek tecrübesi olmayan öğretmenlerin bu yöntemleri okuyup sınıfta uygulaması eğitimin verimini arttıracaktır.

Yıllık plan bir öğretim yılı boyunca dersin özelliğine göre yıllık ya da dönemlik olarak yapılacak çalışmaların aylara, bazen haftalara bölünerek belirlenmesi sonucu yapılan planlamadır. Kitabımızdaki yıllık planda ders kitabındaki altı tema ve bunların içindeki dört metnin ne zaman, kaç ders saatinde işleneceği, metinlerde yer alan kazanımlar, etkinlikler, Atatürkçülük ile diğer dersler ve ara disiplinler, ölçme ve değerlendirmede kullanılan araçlar yer almaktadır. Kılavuz kitapta yer alan yıllık plan öğretmeni plan hazırlama zahmetinden kurtarmakta eğitimin planlı programlı bir şekilde yürütülmesini sağlamaktadır.

Kılavuz kitabımızın girişinde nelere yer verildiğini inceledikten sonra şimdi kılavuzda temaların nasıl işlendiğini ve farklı türde dört metnin nasıl işlendiğini inceleyeceğiz.

Her temanın başında ilk olarak metinlerin adları, türleri, yazarları; metnin kaç ders saati içinde işleneceği belirtilmiştir. Temanın işlendiği döneme denk gelen belirli gün ve haftalar, tema boyunca öğrencilere verilecek proje ve performans görevleri sayfada yer almaktadır.

Tema hazırlık bölümünde öğretmene, öğrencileri temaya hazırlayacak etkinlikleri metinlere başlamadan önce ve otuz dakikada işlemesi önerilmektedir. Her temada, temaya hazırlığın aynı sürede yapılması istenmektedir.

İlk tema olan sevgi temasının tema hazırlığında öğretmenden öğrencilere yukarıdaki soruları sorması istenmektedir. Bu sorular çalışma kitabında yer almamakta sadece kılavuz kitapta yer almaktadır. Sorular ve etkinlikler öğrencileri temaya hazırlayıcı, araştırma yapmalarına elverişli, duygularını ifade etmelerini sağlayıcı özellikler taşımaktadır; fakat etkinlikler bütün temayı kapsayıcı değil temadaki birkaç metnin alt temasına hitap etmektedir.

Her temada tema ile ilgili öğrencilerin okunması önerilen kitaplar kılavuz kitapta bulunmaktadır. Yukarıda sevgi temasında okunması önerilen kitaplar yer almaktadır.Temada okunması gereken kitaplara yer verilmesi oldukça faydalıdır. Buna ek olarak öğretmen de kendisi uygun bulduğu kitapları önerebilir.

Öğrencilere verilecek proje ödevi kılavuz kitapta yer almaktadır. Yukarıdaki kutuda projenin konusu, becerileri yer aldığı halde aşağıda öğretmene tekrar bir yönerge verilmiş, en basit cümleler bile açıklanmıştır. Bir öğretmen zaten öğrencisine verdiği ödevle ilgili öğrencisini bilgilendirir, açıklama ve kaynak önerisi yapar, o nedenle bu kısım gereksiz olmuştur.

1. METİN: SAKARYA SAVAŞI’NA HAZIRLIK

Kılavuz kitabımızda her metnin başında metnin teması, alt teması,adı, türü, yazarı, işleneceği süre ve metin sırasında kullanılması gereken araç gereçler belirtilmektedir. İlk metin “Şu Çılgın Türkler” romanın uyarlanmış halidir. Metinde Sakarya Savaşı öncesindeki durum ve meclisteki tartışmalar yer almaktadır. Alt tema olarak vatan sevgisi işlenmiştir.

Her metnin başında metnin kazanım tablosu yer almaktadır. Birinci metinde okuma, konuşma, yazma ve dil bilgisi kazanımları yer almaktadır. Kazanımlar doğrultusunda kılavuz kitapta metinlerin işlenişi: ön hazırlık, okuyalım-anlayalım, konuşalım-anlatalım, yazalım-anlatalım ve dil bilgisi olarak beş bölüme ayrılmıştır.

Ders Kitabındaki metinler Öğretmen Kılavuz Kitabı’nda yer almaktadır. İlk olarak hazırlık bölümünde öğrencilerden Sakarya Savaşı’nın sebepleri ve sonuçları hakkında araştırma yapmaları istenmektedir. Bu sayede öğrenciler metni daha iyi anlayacaktır. Bu yönlerdirmeyle Türkçe ve Sosyal Bilgiler dersi arasında da ilişki kurulmaktadır. Metin “Şu Çılgın Türkler” romanından uyarlanarak oluşturulmuştur. Öğretmenden romanı temin etmesi, metindeki kısmı kitapta bulması ve sınıfa tanıtması istenmektedir, ayrıca “Kurtuluş” filmini izlemesi ve sınıfta da izletmesi istenmektedir. Böylelikle öğretmenin de araştırma yapması, derste etkin olması sağlanmaktadır.

Okuma bölümünde öğretmenden metni vurgu, tonlamaya dikkat ederek sesli okuması, ardından öğrencilere okutması istenmektedir. Metinde yer alan okuma kazanımlarına yönelik yönlendirmelere yer verilmektedir Burada metinle ilgili öğrencilere sorulması gereken soruların hepsi hazır bir şekilde öğretmene sunulmaktadır Bu kadar detaylı olarak yönlendirme yapmaya gerek yok.

Öğrenci Çalışma Kitabı’ndaki etkinliklerin yapılmış hali Öğretmen Kılavuz Kitabı’nda yer almaktadır.

Kelime ve cümle çalışmalarında öğretmene, metindeki bazı kelime ve cümleler verilmekte ve bunların gerçek ve mecaz anlamlı olduğu anlatılmaktadır. Verilen bu sözcüklerden yola çıkarak öğrencilere gerçek anlamla mecaz anlamı anlatması istenmektedir. Kılavuz kitabın buradaki tavrı sanki karşısında Türkçe öğretmeni değil de bu konular hakkında hiçbir bilgisi olmayan biri varmış gibidir. Yine öğretmene metindeki askeri terimlerden yola çıkarak öğrencilere terim anlamı anlatması gerektiği söylenmektedir. Metindeki anlamı bilinmeyen kelimelerle öğrencilerin sözlük oluşturması istenmektedir.

Anlama bölümünde metnin anlamı, metinde neler anlatıldığı, metnin ana fikrinin neler olduğu, giriş, gelişme, sonuç bölümlerinin nereler olduğu gibi sorular yer almaktadır. Burada öğretmenin amaç-sonuç, neden-sonuç ilişkisi üzerinde durması istenmektedir. Yine bu bölümde öğretmenin, öğrencilerine okuma alışkanlığı edindirmek için farklı türlerde kitap tavsiyesi yapması, Türkçe Dersi Öğretim Programı’ndaki açıklamalardan hareketle “Okuma alışkanlığı Kazanma” etkinlikleri planlaması istenmektedir.

Konuşma bölümünde öğretmenden birkaç öğrencisini tahtaya kaldırması ve onlara alçak sesle konuşturma yaptırması istenmektedir. Bunun ardından konuşurken “eee”, “ııı” gibi sesler çıkaran öğrencisini konuşturması ve buradan yola çıkarak böyle sesler çıkarmanın konuşmayı nasıl etkilediğini anlatması istenmektedir. Bu örneği yaparken bir öğrencinin konuşmasından yola çıkmak çok sakıncalı bir davranıştır. Ergenlik çağında bir öğrenci bu şekilde arkadaşlarının alayına maruz kalabilir.

Konuşma bölümünde çeşitli konuşma kazanımlarıyla ilgili etkinlikler yer almaktadır. Örneğin öğretmenin bir konu vermesi ardından herkesin bu konuya farklı bir bakış açısı getirerek konuşma yapması önerilmektedir. Bu etkinlik öğrencilerin ilgisini çekecek verimli bir etkinliktir.

Yazalım anlatım bölümünde metindeki vatan kelimesinden hareketle öğrencilere yaratıcı yazma yöntemini kullanarak öykü yazdırılmaktadır. Öğretmenden sınıfa dilekçe, mektup tutanak gibi yazı türleri örnekleri getirip sayfa düzeni, biçimi konusunda öğrencileri bilgilendirmesi istenmektedir. Bu yazı türlerinin kılavuzda verilmeyip öğretmen tarafından temin edilmesinin istenmesi olumlu bir durumdur.

Dil bilgisi bölümünde metindeki cümleler kılavuz kitapta yer almaktadır. Öğretmenden bu cümlelerden hareketle öğrencilere iş, oluş, durum eylemlerini anlatması istenmektedir. Burada öğretmenin kuracağı her cümle açıkça yazılmıştır. Ardından çalışma kitabındaki etkinliğin yaptırılması istenmiştir. Bu etkinliğin cevapları da kılavuzda yer almaktadır.

Her metnin sonunda iki tane alternatif etkinlik bulunmaktadır. İlk metindeki ilk etkinlik okuma alanına yönelik okumamı değerlendiriyorum etkinliğidir. Bu etkinlikte önce “Sakarya Savaşı’na Hazırlık” metninin sözlü olarak özetlenmesi ardından metnin giriş, gelişme, sonuç olarak grup halinde resmedilmesi istenmiştir. Öğrencilerin birlikte keyifli zaman geçireceği, fikir alışverişinde bulunacağı güzel bir etkinliktir.

Haftanın öyküsü etkinliğinde öğrencilerin okuyup beğendiği öyküleri sınıfta tanıtması ve haftanın öyküsünün seçilmesi amaçlanmıştır. Öğrencilere okuma alışkanlığı kazandırılmasında oldukça yararlı bir etkinliktir. Kılavuz kitapta böyle etkinliklerin yer alması olumlu bir durumdur.

Şimdi ikinci tema olan Atatürk temasından mektup türünde bir dinleme metninin kılavuz kitaptaki işlenişini inceleyeceğiz.

2. METİN: MİLLİ AHLAK

“Milli Ahlak” mektup türünde bir dinleme metnidir. Metnin yazılı hali sadece Öğretmen Kılavuz Kitabı’nda bulunmaktadır. Metinde Atatürk’ün Türk’lerin milli ahlakıyla ilgili düşünceleri anlatılmaktadır.

Metnin kazanımları dinleme, konuşma, yazma, dil bilgisi ve Atatürk olarak beşe ayrılmaktadır. Dinleme metni olduğu için okuma kazanımına yer verilmemektedir. Bu temada diğer temadan farklı olarak temayla ilgili okunması önerilen kitaplara ve verilmesi önerilen proje ödevlerine yer verilmemektedir, bu olumsuz bir durumdur.

Dinleme metninin yazılı hali kılavuz kitapta yer almaktadır.

Bu metnin işlenişi diğer metinler gibi hazırlık bölümüyle başlamamakta, direkt dinleme bölümünden başlamaktadır. Dinleme bölümünde öğretmenden, metni öğrencilere dinletmesi, dinletirken önemli gördükleri yerleri not aldırması istenmektedir. Dinleme yöntemi olarak not alarak ve seçici dinlemenin kullanılması söylenmektedir.

Kelime ve cümle çalışmalarında metinde önemli görülen anahtar kelimelerin belirlenip deftere yazılması ve bunların anlamına uygun olarak cümlede kullanılması istenmektedir. Anlamı bilinmeyen kelimelerle sözlük çalışmaları yaptırılarak öğrencilerin kelime dağarcıklarının gelişimi amaçlanmaktadır.

Anlama bölümünde yine klasik olarak metni anlamaya yönelik bütün sorular kılavuz kitapta yer almakta ve öğretmen tarafından bu soruların sırayla öğrencilere sorulması istenmektedir. Farklı bir etkinlik olarak öğretmenden, öğrencileri okulda veya çevrelerinde düzenlenen yaşlarına ve seviyelerine uygun etkinliklere yönlendirmesi ve öğrencilere bu etkinliklerdeki izlenimlerini deftere not almalarını söylemesi istenmektedir. Öğrencilerin okul dışında bir etkinlikte yer almaları derse karşı olumlu tutum geliştirmelerini sağlayacaktır

Konuşma bölümünde metinden hareketle yaratıcı konuşma etkinliği yaptırılmaktadır. Atatürk’ün milli ahlak sözlerinden hareketle öğrencilerin kendi düşündüklerini ifade etmeleri istenmektedir. Bir öğrencinin düşüncesinden sonra diğerinin konuya farklı bir bakış açısı getirmesi istenmektedir. Böylelikle öğrenciler farklı düşünceleri görecek ve tartışabilecektir. Farklı düşüncelere saygı duyma davranışını kazandıracak güzel bir etkinliktir.

Yazma bölümünde öğretmenden, öğrencilere bir konu vermesi ve bu konudaki düşüncelerini güdümlü yazma yöntemiyle yazmalarını söylemesi istenmektedir. Anı yazdırma çalışmasında anı yazarken dikkat edilecek tüm unsurlar kılavuzda yer almış bunların öğrencilere söylenmesi istenmiştir. En son olarak öğretmenin tutanak örneklerine sınıfta yer vermesi ve öğrencilerin gittikleri sanat ve bilim etkinlikleriyle ilgili gözlemlerini tutanak halinde yazması istenmektedir. Geçen ders işlenen konunun bu hafta yeni öğrenilen tutanakla ilişkilendirilmesi öğrenmenin kalıcılığı yönünden yararlıdır.

Dil bilgisi çalışması olarak metnin ilk paragrafının öğretmen tarafından deftere yazdırılması, noktalama işaretlerinin öğrenciler tarafından kontrol edilmesi, yanlışlar varsa düzeltilmesi istenmektedir.

Metinde yaptırılması önerilen bu alternatif etkinlikte, öğretmen Atatürk’ün kişiliği ve özellikleri ile ilgili metni sınıfa okur. Öğrencilerden dinlerken not almalarını ister, metinle ilgili sorular soracağını söyler. Metnin sorularını bitirdikten sonra öğrencilerden bu metne benzer metinler bulup sınıfa getirmelerini ister. Not alarak dinlemenin kazanımı için yararlı bir etkinliktir.

Diğer etkinlikle hemen hemen aynı bir etkinlik, tek farkı burada katılımsız dinleme yönteminin seçilmesi ve metin olarak anıya yer verilmesidir.Bu etkinlikle tekrara düşmek yerine daha yaratıcı bir dinleme etkinliği seçilebilirdi.

Milli Ahlak metni mektup türünde bir metin olmasına karşın metnin işlenişinde kılavuz kitapta mektupla ilgili herhangi bir etkinliğe yer verilmemiştir. Örneğin yazma faaliyeti olarak temayla ilgili öğrencilere, “Atatürk’e mektup yazma” etkinliği yaptırılabilirdi.

Şimdi dördüncü tema olan Toplum Hayatı temasından şiir türünde Dostlar Beni Hatırlasın isimli metnin kavratılmasında kılavuz kitabın öğretmen üzerindeki etkisi nasılmış onu inceleyelim.

3. METİN: DOSTLAR BENİ HATIRLASIN

Temanın metnine geçmeden önce metinle ilgili Kazanım Tablosu yer alır. Bu kazanım tablosunda işlenecek metnin dört temel beceri olan okuma,dinleme,yazma,konuşma ve dil bilgisi ile ilgili kazanımlarına yer verilmiştir.

4. Tema olan toplum hayatında Âşık Veysel Şatıroğlu’nun şiir türündeki ‘’Dostlar Beni Hatırlasın’’ adlı metni işlenmiştir. 4. Tema ile ilişkili olarak metinde geçen alt tema, metnin ismi, türü, şairi, araç ve gereçleri ile birlikte kaç ders saatinde işleneceği öğretmene belirtilmiş bir bakıma kabaca planı yapılmıştır. Hangi araç ve gereçleri kullanması gerektiği konusunda öğretmen yönlendirilmiştir. Araç-gereç konusunda yaratıcı bir fikir ya da materyal hakkında bilgi verilseydi öğretmenin işine yarayabilirdi fakat her ders kullanılan araç-gereçleri belirtmek anlamsızdır.

İlk olarak hazırlık aşaması yer alır. Hazırlık aşamasında öğretmenden sınıfa metin ile ilişki kurduracak bir soru sorması ve bu soru üzerine yazı yazdırması istenmiştir. Metne geçmeden öğretmenin yazma eğitimi ile ilgili bir çalışma yapması konusunda yönlendirilmesi güzel fakat sorulacak soru öğretmene bırakılmalıdır. Örneğin ‘’Dost kime denir?’’ sorusunu sormak yerine her sınıfın dinamiği, sosyal yapısı, öğrenci ilişkileri farklı olduğu için öğretmen sınıf üzerinden örnekler vererek soru yöneltirse sınıfın güdülenmesi daha kolay olacaktır. Böylelikle öğrencilerden genel bir soru ve konu üzerinden yazı yazmalarını istemek yerine kendilerinden daha çok şey bulabilecekleri yazılar yazılmasına vesile olunabilir.

Bunun devamında öğrencilerden Âşık Veysel’e ait ses kaydı, CD, görsel istenmesi konusunda yönergeler yer alıyor. (Gönüllü öğrenciyi kaldırmaktan, not alma konusuna kadar her öğretmenin rutini olan davranışlar gereksiz bir şekilde hatırlatılmıştır.)

Öğretmeni, öğrencilerinden Âşık Veysel şiirleri bulup, ezberleyerek şiir dinletisi yapması isteniyor. Bu ezberleme sürecinde öğrencilerinin ezber sürelerini not alması gerektiği hatırlatılmıştır. Ayrıca öğretmeninde işlenecek olan Dostlar Beni Hatırlasın isimli şiiri incelemesi ve besteli olarak öğrencilerine dinletmesi istenmiştir. Besteli hâli ile şiirin dinletilmesi fikri oldukça yerinde olmuştur. Bu yönergeye uyan öğretmenin, halk ozanı olan Âşık Veysel’i öğrencilerinin zihninde pekiştirmesi kolaylaşacaktır.

Öğrencileri konuya hazırlamak için soru sorulması gerektiği belirtilmiş ve bu sorular yine kitap tarafından verilmiştir. Sorular metni ilk gören kişinin direkt olarak aklına gelebilecek tekdüzelikte sorulardır.

İkinci bölümde Okuyalım-Anlayalım kısmı yer alır. Bu bölüm okuma, kelime ve cümle çalışmaları, anlama olmak üzere kendi arasında üçe ayrılır. kısmında da kitabımız türkü seçiminde öğretmeni özgür bırakmak yerine belirttiği birkaç türküden birinin dinletilmesini uygun bulmuştur.

Okuma bölümünde öğretmenden öğrencinin metnin türünü fark etmesini sağlayacak şekilde yönlendirilmesi istenmiştir. Öğretmenin metni sesli okuma yöntemi ve özellikle söz korosu yöntemiyle okutması uygun bulunmuştur. Bu yöntemle ilgili kazanımlar öğretmene belirtilmiştir.(Okuma kazanımı 1. kazanımın altındaki 5. kazanıma hitap ettiği de belirtilmiştir.)

Örnek de görüldüğü gibi de söz korosunun nasıl uygulanacağı hakkında kısa bir bilgi verilmiştir. Türkçe öğretmeninin söz korosu yöntemini bilmemesi ihtimalini yok sayarak yine gereksiz bir şekilde yönlendirilme yapılmıştır.

Söz korosu yönteminde Dostlar Beni Hatırlasın adlı şiire cevap niteliğinde Ümit Yaşar Oğuzcan’ın Dostlar Seni Unutur Mu? İsimli şiirine yer verilerek öğretmene yerinde ve doğu bir fikir verilmiştir. Bu şiir sadece öğretmen kılavuz kitabında yer alır.

Ayrıca söz korosu yöntemi öğrencilerin konuşma becerilerini geliştirmeye yöneliktir. Öğretmeni bu şekilde yönlendirmesi faydalıdır.

Kılavuz kitabın kelime ve cümle çalışmaları kısmına gelecek olursak metinde geçen bilinmeyen kelimeler üzerinde durulması istenmiştir. Daha sonra kavram havuzu oluşturulması ayrıntılı şekilde anlatılmıştır. Konunun daha iyi anlaşılması adına kavram havuzu yararlı bir yöntem. Kılavuz kitap öğretmene yöntemler ve etkinlikler içinden işine yarayacak, öğrencilerden dönüt alma olasılığı daha yüksek etkinlikleri önermesi bakımından olumludur. Bunun akabinde her Türkçe öğretmeninin bileceği bir etkinlik olan kavram havuzunu bu kadar detaylı anlatmasına hiç mi hiç gerek yoktur.

Bu bölümde metnin kavratılması için sorular üzerinden sınıfı yoklaması için öğretmene komutlar verilmiştir. Metne ait sorularda yeniden kitabın geneline ait olan ayrıntılı komutları görebiliyoruz.

Kılavuz kitapta yer alan Ümit Yaşar Oğuzcan'ın cevap niteliğindeki şiirinin neden yazıldığının öğrencilere anlatılması istenmiştir.Bu şiirin kılavuz kitapta yer alması ve sınıfta okutulmasının istenmesi oldukça uygundur.

Bu bölümde yaptırılacak etkinlikler öğrenci çalışma kitabında yer aldığı şekilde öğretmen kılavuz kitabında gösterilir.

Bununla birlikte etkinliklerin yaptırılması için yönergeler yer alır.

Ardından 3. Bölüm olan Konuşalım Anlatalım bölümüne bakacak olursak;

Konuşma tekniklerinden yaratıcı konuşma tekniği kullanılması istenmiştir. Bu süreçte öğrencilerin neler kazanacağı ve tekniğin nasıl uygulanacağı ayrıntısı ile öğretmene anlatılmıştır. Bu kadar ayrıntılı anlatılması doğru olmasa da ihmal edilen becerilerden biri olan konuşma becerisi üzerine yönerge verilmesi çok yerindedir.

Dördüncü kısım olan Yazalım Anlatalım kısmında öğrencilerin yazma becerilerini geliştirmeye yönelik yapılacak etkinlikler adım adım gösterilmiştir.

Kılavuz kitabın 219. sayfasında kavram haritası hakkında ayrıntılı bilgi yer alır. Bu etkinliğin uygulanması istenir. Etkinliğin okul içi ve okul dışı olduğu da işaret ile belirtilmiştir.

Kavram haritası oluşturmanın öğrenciye kazandıracağı beceri ve kazanımlar, hangi alanlara hitap ettiği, süresi gibi bilgiler açık bir şekilde öğretmene verilmiştir. Kavram haritası oluşturma öğrenciyi zihinsel olarak harekete geçireceği gibi sözcüklerin anlamlarının kavratılması açısından da oldukça faydalıdır. Öğretmeni bu şekilde yönlendirmek faydalı olabilir. Süreç kısmında öğretmenin her hareketi kontrol altındaymış gibi anlatılmıştır. Adım adım bütün incelikleriyle etkinlik anlatılmıştır.

Ardından yine kavram haritası oluşturma ile ilgili öğrencilerden ne gibi dönütler alınacağı adına ve öğretmenin etkinlik üzerinde değerlendirmeler yapması adına değerlendirme kısmı yer almıştır.

5. bölüm olan dil bilgisi bölümünde ise tahtaya yazılacak örneklere karar vermekle başlıyor kılavuz kitap. Verilecek örnekleri belirtip hangi noktalara dikkat çekileceğine kadar yönerge vermiştir.

Dil bilgisi çalışmaları ile ilgili öğrenci çalışma kitabında yer alan etkinliğin yaptırılması belirtilmiş ve öğrenci çalışma kitabındaki etkinlik sayfası cevapları ile birlikte öğretmen kılavuz kitabında yer almıştır.

Milli Kültür teması altında işlenen Dil Bilir Misin? isimli karagöz oyununun kılavuz kitapta diğer türlerden farklı olarak ne gibi yönergelerle belirtildiğine göz atalım.

4. METİN: DİL BİLİR MİSİN?

Bu metnimizden önce de diğerlerinde olduğu gibi Metin Kazanım Tablosu yer aldıktan sonra hazırlık bölümü yer alır.

Hazırlık aşamasında kılavuz kitap bu metnin türü üzerine öğrencilerin araştırma yapmasını belirtmiştir.

Öğretmene karagöz oyununun meddah ve orta oyunu gibi diğer geleneksel oyunlarla olan benzerliği hatırlatılmıştır.

Bu tür ile ilgili belgesel film izleme fikri sunulmuştur. Doğru hatırlatmalar ve yönlendirmeler yer almaktadır.

Okuma tiyatrosu ile öğrenciye yönelik kazanımlar belirtilmiştir. Nasıl uygulanacağı konusunda oldukça ayrıntılı bilgiler yer almaktadır. Öğrencilerin metni okuma tiyatrosu şeklinde okurken nelere dikkat etmeleri hususunda yine oldukça ayrıntılı hatırlatmalar yer almaktadır.

Kelime ve cümle çalışmaları kısmında hangi kaynaklardan yararlanılacağı konusunda yönlendirmeler vardır.

Atasözü ve deyimler ile ilgili öğretmen kılavuz kitapta yer alan etkinliğin sınıfta yapılması istenmiştir.

Etkinlik hakkında genel bilgiler yer almakta. (Neyin ne amaçla öğretileceği gibi.)

Süreç kısmında etkinliğin nasıl uygulanacağı konusunda adım adım bilgiler verilmiştir. Bu etkinlikte yer alması istenen atasözü ve deyimler altta sıralanmıştır. Etkinlik konusunda bilgi verilmesi yerinde olmuş fakat örnek atasözü ve deyimlere müdahale edilmesi doğru değildir öğretmen buna kendisi karar vermelidir.

Bu kısımda da daha önce de incelediğimiz gibi metin ile ilgili sorula sorulması istenmiş ve sorular da en ince ayrıntısına kadar kılavuz kitap tarafından verilmiştir.

Ayrıca metindeki bir cümleden hareketle söz sanatlarından mübalağa üzerinde durulması istenmiştir.

Metinle ilişkili etkinlikler öğrenci çalışma kitabında yer aldıkları gibi öğretmen kılavuz kitapta da yer almıştır.

Öğrenci çalışma kitabındaki etkinliklerin diğer kılavuz kitapta yer alması öğretmenin takibi açısından olumludur, kolaylık sağlar.

Konuşalım Anlatalım bölümünde öğretmen serbest konuşma tekniğinin uygulanması konusunda yönlendirilmiştir.

Bu bölümde yazma çalışması olarak metin tamamlama yöntemi önerilmiştir. Yöntemin hedef ve kazanımlarına değinilmiştir.

Temel becerilerin kazandırılması konusunda kitap, öğretmeni net bir şekilde yönlendirmiştir.

Yapılacak etkinlikteki uyarılara kadar anlatılmıştır.

Bu tarz hatırlatmaların sık sık yapılması kılavuz kitapla ders işleyen bir öğretmeni oldukça sıkacaktır.

Kılavuz kitap, eleştirel bir ortam oluşturularak öğrenciler arasında fikir alışverişi yapılmasını istemiştir. Bunu da sunduğu yönergelerle öğretmene belirtmiştir.

Bunun yanında yazılan oyunlardan birinin canlandırılması hakkında verdiği yönerge ile drama çalışması açısından oldukça faydalı bir şekilde yol göstermiştir. Drama tekniklerinin önemi her ne kadar bilinse de öğretmenlerin derste uygulamayı çok fazla tercih etmedikleri bilinir. Kılavuz kitap canlandırmaya değinerek güzel hatırlatma ve yönlendirme yapmıştır.

Yazalım Anlatalım bölümünde geçen etkinliğin cevaplarına yer verilmiştir. Bu etkinlik klasik sorulardan oluştuğundan cevapların bu şekilde net olarak verilmesi çok gereksizdir.

Dil bilgisi kısmında dil bilgisinde kavranılması istenen konu ve konunun açıklaması üzerinde durulmuş ardından konuyla ilgili örneklere yer verilmiştir.

Ek fiil konusunun kavratılması amacına yönelik bazı bilgiler verilmiştir fakat sadece anlatılacak konunun isminin verilmesi yeterlidir çünkü ek-fiili bilmeyen bir Türkçe öğretmeni düşünülemez. Bu nedenle tanım yapılması oldukça gereksizdir.

Konuya uygun örnekler verilmiştir. Konuya uygun örneklerin çözülmesi gerektiği hatırlatılsa yeterliydi fakat çözülecek örnek cümlelere kadar bu kitapta yer alması oldukça yersizdir. Çünkü her sınıfın seviyesi farklıdır, öğretmen kendi sınıfının seviyesine göre örnek vermelidir o konuda da özgür bırakılmalıdır.

Örnek cümleler, bu örnekte de rahatlıkla gözükebilir.

Nerede, ne zaman, neye karşı vurgu ve açıklama yapılacağı belirtilmiş.

Her öğretmenin ders anlatış tarzı farklıdır bu yönergeler öğretmeni ancak bunaltır.

Haber ve dilek kiplerine ayrıntılı şekilde yer verilmiştir.

Dil bilgisi konularının adeta bir konu anlatımlı Türkçe kitabı gibi en ufak ayrıntısına kadar anlatılması oldukça gereksiz ve öğretmeni köreltecek niteliktedir. Dil bilgisinde işlenmesi gereken konu belirtilip anlatılışı ve hangi örneklerin yapılacağı öğretmene bırakılmalıdır.

Akabinde en son 8. Etkinlikteki bulmaca çözümleriyle birlikte yer alırken öğretmenin eklemek istediği bir şey var ise not alması için küçük bir bölüm bırakılmıştır.

Tema sonlarında yer alan ölçme değerlendirme kısmına bakacak olursak:

Soruların nitelikleri ve cevaplanacakları süre belirtilmiştir. Puanlama tablosu yer alır. Ayrıca sınıfta ve bireysel olarak eksik kalan kazanımların pekiştirilmesi, tamamlanması ve öğrenme ortamı hususunda öğretmene uyarılarda bulunulmuştur. Konu yeterince kavratılamamış ise öğretmene yol göstermesi açısından faydalı bir yönergedir. Ayrıca puan aralıkları belirtilmiştir.

Ardından soruların çözümlerine yer verilmiştir.

Öğrenci Çalışma Kitabında yer alan etkinliğin yaptırılması istenmiştir. Etkinlik cevaplarıyla birlikte yer alır.

Gerçekleşmemiş kazanımlar hakkında öğrencinin bilgilendirilmesini isteyen kılavuz kitap doğru bir yönlendirme yapmıştır. Metin işlenirken yapılan etkinlikler ve konunun öğrenilmesi ne kadar önemliyse ölçme değerlendirme de o kadar önemlidir. Öğrencilerin seviyelerinin öğretmen tarafından bilinmesinin yanında öğretmen kılavuz kitabın yönlendirmesiyle öğrencilerin de kendi seviyelerinden haberdar olmalı öğretim sürecine katkı sağlar.

Tema sonlarında tema değerlendirme formu yer alır. Bu formların her öğrenci için uygulanması zaman alabilir.

Kitabın son kısımlarında ise performans değerlendirme, ürün dosyası değerlendirme, şiir kitabı okuma gibi formlar yer alır.

Daha sonra yararlanılan internet adresleri, kavram ve terimler sözlüğü ile kılavuz kitap son bulur.

Öğrencilerin metinlerde geçen kelimeleri rahatlıkla bulabilecekleri bu sözlük öğretmen kılavuz kitabının sonunda da yer almakta.

Meram Yayınlarına ait 7. Sınıf Türkçe Öğretmen Kılavuz Kitabı'nı inceledikten sonra konuyu toparlayalım. Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği’nde Öğretmen Kılavuz Kitabı'nın hazırlanmasındaki kriterlere bakacak olursak:

a) Konuların işlenişinde ulaşılmak istenen kazanımlar/hedefler belirtilir.

*Kitabımız bu konuda üstüne düşeni yerine getirmekteydi. Her metinden önce Metin Kazanım tablosu yer almaktadır.

b) Eğitim ve öğretim programlarında yer alan kazanım/amaç ve açıklamalar doğrultusunda öğrencilere bilgi, beceri, tutum ve davranışların kazandırılmasında öğretmene yardımcı olacak ve öğretmeyi kolaylaştıracak bilgi, örnek ve uygulamalara yer verilir.
*Kitapta öğretmene yardımcı olacak, işini kolaylaştıracak her türlü bilgi oldukça ayrıntılı bir şekilde bulunmakta.

c) Bilgi, beceri, tutum ve davranışlar ile değerlerin öğrencilere kazandırılmasında kullanılabilecek araç-gereçle birlikte öğretim yöntem ve teknikleri ile ayrıca;

*Öğrencilere kazandırılacak tutum, davranış ve becerilerde kullanılabilecek araç-gereçlere değinilmiştir fakat ders esnasında her zaman bu araç-gereçler sağlanamayabilir. Yöntem ve teknikler ise teorik olarak verilmekte fakat uygulamada ne kadar işe yaradıkları tartışılır.

1)Konu ile ilgili zaman analizine ve konunun işleniş planına,

*Konu ile ilgili işleyiş planı bulunsa da uygulamada zaman konusunda sıkıntı yaşandığı bilinmektedir.

2) Öğretmenin konu ile ilgili yapacağı ön hazırlıklara,

*Öğretmenin konu ile ilgili yapacağı ön hazırlıklar, sorumluluklar kitapta yer almaktadır.

3) Konuya girerken daha önce işlenen konularla ilişkisini sağlayacak ve öğrencinin ilgisini çekecek hatırlatmalara, sorulara ve benzeri unsurlara,

*Konuya girerken o konunun diğer konularla ilişkisini hatırlatacak unsurlar konusunda kitabımızın zayıf kaldığını söyleyebiliriz. Sorular aynı tekdüzelikte, genel sorulardan oluşmaktadır.

4) Ders kitabında yer alan ve açıklama gerektiren şekil, şema, çizelge ve benzeri yardımcı unsurlara, yer verilir.

*Ders kitabında yer alan şekil, çizelge vs. yardımcı unsurlarla güzel bir şekilde açıklanmıştır. Örneğin hangi yönergenin hangi kazanıma hitap ettiği, etkinliklerin okul içi veya okul dışı olması sembol ve şekillerle gösterilmiştir.

ç) Öğrencileri araştırmaya, günlük yaşamda karşılaşılan çeşitli sorunlara çözüm üretmeye yöneltecek ödev, proje ve benzeri örnek çalışmalara yer verilir.

*Kitapta çok sayıda proje ödevi ve benzeri yer almakta fakat öğrenciler tarafından geliştirilen proje ödevlerinin günlük hayat sorunlarına çözüm üretebileceği konusu tartışmaya açıktır. Faydalılığı ve öğrenciye katkısı konusunda eksiklikler vardır.

d) Konuların sonunda, gerekli görülmesi halinde verilen kavramlarla ilgili sözlük bulunur.

*Kitabımızın sonunda kavramlar ve terimler sözlüğü bulunmaktadır.

Meram Yayınları’nın 7.Sınıf Türkçe Öğretmen Kılavuz Kitabı'nı incelediğimizde dikkatimizi çeken olumsuz özellikler:

*Bir rehber görevi gören kitap öğretmenin atacağı her adımı, yapacağı ya da yapması gereken her şeyi ayrıntılı olarak açıklayıp öğretmenin önüne hazır eğitim sürecini sunduğundan yeni programın öğretmenden beklediği yaratıcılık ve araştırmacılık gibi özellikleri köreltmektedir.

*Her öğretmenin kendine has ders işleyişi, yöntemleri vardır. Kılavuz kitap öğretmeni standartlaştırmakta, öğretmenler arasındaki bu farklılığı ortadan kaldırmaktadır. Buradan ülkemizdeki öğretmenlere güvenilmediği sonucu da çıkmaktadır. Bu durum verilen talimatları uygulayan, eleştirmeyen ve eğitim sürecinin hazırlık aşamasında rol oynamayan bir öğretmen modeli ortaya çıkarmaktadır.

*Öğrencilerin gelişim farklılıkları dikkate alınmamış, seviye gruplarına göre vurgulanması gerekenler belirtilmemiştir.

*Kitap ile dersin uygulanışı arasında ciddi farklar vardır. Kitapta varsayılan sınıf düzeni, dersin kontrolü, işlenişi oldukça mekaniktir. Kitaptaki yönergelerin hepsi olağan seyreden bir ders üzerinedir. Derste konu ile ilgili oluşacak sıkıntılı durumlarda öğretmene önerdiği bir çözüm bulunmamaktadır.

*7.sınıf öğrencilerine hitap eden bu kitaptaki etkinlikler bir sonraki sene TEOG sınavına girecek öğrenciler için düşük seviyededir.

*4 temel beceri ve dil bilgisi öğretimi adına kazanımlar ile metne başlayan kılavuz kitabın, diğer becerilere göre –her ne kadar dinleme metinleri bulunsa da- dinleme becerisini ihmal ettiği görülmüştür. Diğer alanlara göre dinleme becerisi için yeteri kadar etkinliğe yer vermemiştir.

*Kitabı ayrıntılı işlerken de belirttiğimiz gibi kılavuz kitap öğretmenin her hareketini yönergelerle belirtmiş, çok gereksiz ayrıntılara yer vermiş, öğretmeni özgür bırakmamıştır.

* Türkçe dersi kılavuz kitabı olduğu için en çok dilsel/sözel zekâya hitap etmiş, farklı zekâ alanlarıyla ilgili etkinliklere yer vermemiştir.

Kitabımızın olumlu yönleriyle eleştirilerimize devam edelim:

*Öğretmen Kılavuz Kitabı hem öğretim programının etkili ve verimli bir şekilde uygulanmasını sağlamakta hem de öğretmenlere programı tanıtan önemli bir materyaldir.

*Ders planlamasına yardım eder, disiplin problemlerini ortadan kaldırma konusunda bir nevi önlem görevi görürler.

*Derse hazırlıklı gelme konusunda öğretmene kolaylık sağlar.

*Öğretmeni gelişen öğretim yöntem ve tekniklerinden haberdar eder, eksiklerini kapatır.

*Günümüzdeki sistemde kabul edilen yapılandırmacı yaklaşıma göre öğrenci merkezli eğitime uygun etkinlik ve uygulamalar yer almaktadır. Bu açıdan oldukça yararlıdır.

*Metinlerin işlenişinde ulaşılmak istenen hedefler açıkça belirtilmiştir.

*Öğrencileri araştırmaya yöneltecek ödevlere ve projelere yer verir.

*Kitaplar Türkiye’nin dört bir yanında okutulduğu için kılavuz kitapları kullanan öğretmenlerin öğrencileri ortak bir Türkçe kazanımı edineceklerdir.

Kitabımızı incelediğimizde gördüğümüz olumlu ve olumsuz yönleri yukarıda belirttik. Şimdi kılavuz kitabın işlevini arttırmak için önerilerimizi sıralayacağız:

*Yukarıda da belirttiğimiz gibi kılavuz kitap öğretmenin atacağı her adımı, yapacağı her etkinliği en ince ayrıntısına kadar belirmekte, bunun yerine yapılacak faaliyetler öneri olarak yer almalı, içeriği öğretmenin inisiyatifine bırakılmalıdır.

*Kılavuz kitapta dersin işlenişinde sınıfın durumu dikkate alınarak farklı düzeyde etkinlikler yer almalı, öğretmenden kendi sınıf düzeyine hangisi uyuyorsa onu uygulaması istenmelidir.

*Kitabımızda tema için önerilen kitaplar genellikle "100 Temel Eser" içinden seçilmiştir. Değişen teknoloji ve toplumsal hayat düşünüldüğünde günümüz çocuklarının bu kitapları okumaktan sıkıldığı görülmektedir. Bu kitapların yanı sıra çağı yansıtan, öğrencilerin ilgisini çekecek güncel kitaplara da yer verilmeli, çocuklar böylelikle okumaya teşvik edilmelidir.

*Kitabımızda temaların işlenişinde sosyal aktivitelerin azlığı göze çarpmaktadır. Öğretimdeki yaşama yakınlık ilkesini düşündüğümüzde tema ve metinlerle ilgili sosyal etkinlikler öğrenciye okulu ve dersi sevdirecek; öğrenmenin kalıcılığını sağlayacaktır.

*Metinlerin işlenişindeki kazanımları incelediğimizde dinleme kazanımlarının yetersiz olduğunu söylemiştik. Dinleme kazanımı sadece dinleme metinlerinde yer almamalı, okuma metinlerinin içinde de bu beceriyle ilgili etkinliklere yer verilmelidir.